Lekcja 120:
Szyk zdań
W dzisiejszej lekcji przypomnimy sobie i podsumujemy zdobytą już w poprzednich lekcjach wiedzę o szykach zdań w języku niemieckim.
1.
W języku niemieckim rozróżniamy 3 szyki zdań.
Szyk zdania określa umiejscowienie orzeczenia - czyli czasownika w odmienionej formie:
- szyk prosty
Czasownik zajmuje drugie, za podmiotem, miejsce w zdaniu:
podmiot orzeczenie reszta zdania
Ich bin 19 Jahre alt.
Er isst Schokolade gern.
Frau Maria geht morgen mit ihrem Mann zum Arzt.
Występuje również w zdaniach złożonych, np. z bezokolicznikiem lub czasie przeszłym:
Ich kann das nicht machen. (kann - w 1. osobie liczby pojedynczej, machen - bezokolicznik)
Sie hat zum Frühstück nur einen Toast gegessen. (hat - czasownik posiłkowy odmieniony w 3. osobie liczby pojedynczej i gegessen - Partizpi II od czasownika essen)
lub ze spójnikami:
aber, oder, sondern, denn, und
- szyk przestawny
Czasownik stoi przed podmiotem. Może być:
- na pierwszym miejscu w zdaniu pytającym,
- na drugim w zdaniu oznajmującym - wówczas pierwsze miejsce zajmuje określenie miejsca lub czasu,
- w drugiej części zdania złożonego - za spójnikiem
(1. część zdania, spójnik) orzeczenie podmiot reszta zdania
Hast du Lust, mit mir spazieren zu gehen?
Morgen gehe ich ins Kino.
Ich trinke einen Tee, dann mache ich Ordnung in der Küche.
Spójniki, wymagające w drugiej części zdania szyku przestawnego:
dann, also, außerdem, deshalb, sonst, deswegen, darum, trotz
- szyk końcowy
Występuje wyłącznie w zdaniach złożonych ze spójnikami, które wymagają postawienia orzeczenia w drugiej części zdania na jego ostatnim miejscu:
... spójnik podmiot reszta zdania orzeczenie
Ich kann heute nicht mit dir gehen, weil ich krank bin.
Er wusste nicht, dass sie ihn liebt.
Sie ist nicht sicher, ob sie das machen soll.
Ich koche immer, wenn ich Zeit habe.
Do takich spójników należą:
dass, weil, ob, wenn, als, während, seit, solange, sobald, obwohl, nachdem
2. Przykładowe zdania:
- Ich helfe dir gern, obwohl ich heute keine Zeit habe. - Chętnie Ci pomogę, chociaż nie mam dziś czasu.
- Wir bleiben heute zu Hause und wir machen Ordnung. - Zostajemy dzisiaj w domu i robimy porządki.
- Sie spricht sehr gut Deutsch, außerdem kann sie auch Englisch. - Mówi bardzo dobrze po niemiecku, poza tym zna też angielski.
- Er kann fahren, aber er hat kein Auto. - On umie prowadzić, ale nie ma samochodu.
- Ich jogge im Park, wenn das Wetter schön ist. - Biegam w parku, kiedy jest ładna pogoda.
- Ruf mich bitte an, sobald du zu Hause bist. - Zadzwoń do mnie proszę, jak tylko będziesz w domu.